KAMULAŞTIRMASIZ EL ATILAN TAŞINMAZLAR BEDELİNİN TAHSİLİ İSTEMİ - İLGİLİ HÜKMÜN FİİLEN EL ATILAN TAŞINMAZLAR İÇİN AÇILAN DAVALARDA UYGULANMA İMKANI BULUNMAMAKTA OLUP SOMUT UYUŞMAZLIKTA NİSPİ HARCA HÜKMEDİLMESİ GEREKTİĞİ - HÜKMÜN DÜZELTİLEREK ONANMASI
T.C.
Yargıtay 5.HUKUK DAİRESİ
Esas:2024-3157 Karar:2024-7997
Karar Tarihi:02.07.2024
(2942 S. K. m. 11, Ek m. 4) (6100 S. K. m. 369, 370, 371) (YİBK 16.05.1956 T. 1956/1 E. 1956/6 K.)
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazlar bedelinin tahsili istemine ilişkin davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davalı Bursa Büyükşehir Belediye Başkanlığı hakkında açılan davanın husumet yokluğu nedeni ile reddine, davalı ... aleyhine açılan davanın ise kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı ... vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddi ile kamu düzenine ilişkin olarak İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davalı Bursa Büyükşehir Belediye Başkanlığı yönünden husumet yokluğu nedeniyle davanın reddine, davalı ... yönünden davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; Bursa ili, Osmangazi ilçesi, ...Mahallesi 4165 ada 69, 70, 71 ve 74 parsel sayılı taşınmazlarda müvekkilinin hissesi olduğunu, dava konusu taşınmazların 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planında yol ve park alanında kaldığını, dava konusu taşınmaza davalı idarece kamulaştırma yapılmadan yol yapılmak suretiyle kalıcı nitelikte el konulduğunu, kamulaştırmasız el konulan ve el atma ile kullanımı imkânsız hale gelen taşınmaz bedellerinin ilgili idarelerden tahsiline karar verilmesi gerektiğini belirtmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; bir taşınmaza kamulaştırmasız el atıldığından söz edilebilmesi için öncelikle idarenin o taşınmaza eylemli olarak el koyup malikinin kullanımını kanuna aykırı şekilde tamamen ortadan kaldırması ve bu durumun kalıcı olmasının şart olduğu, dava konusu taşınmazın fiili olarak el atılmayan kısımlarının da bedelinin tazmin edilmesi gerektiği şeklindeki talep ve yorumların hukuki dayanaktan yoksun olduğunu ileri sürmüştür.
2. Davalı Bursa Büyükşehir Belediye Başkanlığı vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazlar üzerinde bulunan yolların ilçe belediyesinin görev, yetki ve sorumluluk alanında kaldığı, açıklanan nedenlerle davanın müvekkil belediye bakımından husumet yokluğu nedeniyle reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesi yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davalı Bursa Büyükşehir Belediye Başkanlığı hakkında açılan davanın husumet yokluğu nedeni ile reddine, davalı ... aleyhine açılan davanın ise kabulü ile taşınmazlar bedelinin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı ... Başkanlığından alınarak davacıya verilmesine, bedeline hükmedilen davacı payının tapusunun iptali ile davalı idare adına tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde özetle; Mahkeme kararının eksik inceleme ve araştırma sonucu hatalı olarak verildiğini, fiilen ve kalıcı nitelikte el koymasının gerektiğini, idarenin fiili olarak el koyması söz konusu değilse imar planları ile taşınmazların yol, yeşil alan, park, okul gibi kamusal alanlara tahsis edilmesinin kamulaştırmasız el atma olarak kabul edilmemesi gerektiğini, taşınmaz için belirlenen bedelin çok yüksek olduğunu, emsal değerlendirmesinin gereği gibi yapılmadığını, eylemli olarak el atılmayan kısımların da tazminata konu edilmesinin isabetsiz olduğunu ileri sürerek kararı istinaf etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu Bursa ili, Osmangazi ilçesi, ...Mahallesi 4165 ada 69, 70, 71 ve 74 parsel sayılı taşınmazlara emsal karşılaştırılması yapılmak suretiyle belirlenen bedelin davalı ... Başkanlığından tahsiline dair Mahkeme kararının usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu belirtilerek, 7421 sayılı Kanun ile 2942 sayılı Kanun'a eklenen Ek Madde 4 uyarınca harcın maktu olacağı belirtildiğinden ve harca ilişkin düzenlemeler kamu düzenine ilişkin olup derhal uygulanması gerektiğinden bu hususlardan düzeltme yapılarak yeniden esas hakkında karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü hususları tekrarla kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu maliki ile davalı idareler arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesi ve bedelinin sorumlu idareden tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... usulü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... usulü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 11 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Dava konusu Bursa ili, Osmangazi İlçesi, ...Mahallesi 4165 ada 69, 70, 71 ve 74 parsel parsel sayılı taşınmazlara 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi uyarınca emsalin üstün ve eksik yönleri belirlenip kıyaslaması yapılarak fillen el atılan alanlarla birlikte proje bütünlüğü ilkesi uyarınca fiilen el atılan bölümlerden arta kalan alanların bedelinin alınan rapor uyarınca davalı ... Başkanlığından tahsiline karar verilmesi yerindedir.
3. Bölge Adliye Mahkemesince her ne kadar 26.11.2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7421 sayılı Kanun'un 5 nci maddesi ile 2942 sayılı Kamulaştırma Kanun'a eklenen Ek Madde 4’ün son fıkrasında “Bu kanun kapsamında açılan davalarda verilen bedel ve tazminat kararlarına ilişkin mahkeme ve icra harçları davalı idare tarafından ödenmek üzere maktu olarak belirlenir.” düzenlemesi uyarınca eldeki davada maktu harca hükmedilmiş ise de eldeki davada dava konusu taşınmaza 04.11.1983 tarihinden sonra el atıldığı anlaşılmış olup, bu davaların yasal kaynağını Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar ile 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararlarından aldığı nazara alındığında, 26.11.2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 16.11.2022 tarihli ve 7421 sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 5 inci maddesi ile 2942 sayılı Kanun'a eklenen Ek Madde 4'ün üçüncü fıkrasının 04.11.1983 tarihinden sonra fiilen el atılan taşınmazlar için açılan davalarda uygulanma imkânı bulunmamakta olup somut uyuşmazlıkta nispi harca hükmedilmesi gerektiğinin gözetilmemesi bozmayı gerektirir.
Ne var ki bu hatanın giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca Bölge Adliye Mahkemesi kararının düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davalı ... vekilinin temyiz itirazlarının reddine,
2. Kamu düzeni gereğince Bölge Adliye Mahkemesi kararının hüküm fıkrasının harca ilişkin (6) numaralı bendinin hükümden çıkarılmasına, yerine ''Harçlar Kanunu gereğince alınması gerekli 17.523.60 TL harçtan, peşin alınan 54,40 TL peşin harç ve 4.326,51 TL tamamlama harcı olmak üzere toplam 4.380,91 TL harcın mahsubu ile bakiye 13.142.60 TL'nin davalı idareden alınarak Hazineye irat kaydına, davacı tarafından yatırılan 4.380,91 TL'nin davalı idareden alınarak davacı tarafa verilmesine,'' cümlesinin yazılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
Aşağıda yazılı kalan harcın davalı ... Başkanlığından alınmasına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
02.07.2024 tarihinde oybirliğiyle karar verildi. (¤¤)
